Atabetü’l-Hakayık nedir? Özellikleri nelerdir?

Türkçe olarak yazılmış olan ilk eserlerden bir tanesi olan Atabetü’l Hakayık eski eserler arasındaki 4 önemli eserden bir tanesidir. Kutadgu Bilig, Divan-ı Hikmet, Dian-ı Lügati’t Türk gibi eserlerle birlikte Türk edebiyatının ilk eserlerini oluşturmaktadır.

Atabetü’l Hakayık eserinin yazarı kimdir, ne zaman yazılmıştır, özellikleri nelerdir?

-İlk olarak Atabetü’l Hakayık eserinin yazarını verelim. Evet, bu önemli eserin yazarı Edip Ahmet Yükneki’dir.

- Atabetü’l Hakayık isimli eserin günümüzdeki aktarımı “Hakikatlerin Eşiği” şeklindedir.

- Atabetü’l Hakayık Edip Ahmet Yükneki tarafından 12.yüzyılda yazılmıştır.

-Hakaniye lehçesi ile yazılmıştır. (Yukarda ismini vermiş olduğum Kutadgu Bilig ve Divan-ı Hikmet eserleri de yine Hakaniye lehçesi ile yazılmıştır, Divan-ı Lügati’t Türk ise Türkçe ve Arapça bir sözlüktür)

-Aruz vezni ile yazılmıştır.

-Nazım birimi beyit ve dörtlüktür.

-Edip Ahmet Yükneki tarafından dönemin Karahanlı beyi olan Muhammed Dâd Sipehsalar’a hediye etmiştir.

-Telmih sanatı edebi sanatlar içerisinde en çok kullanılan sanat olmuştur.

-Toplam olarak 46 beyit ve 101 adet dörtlükten oluşmuştur. Eser toplam olarak 484 dizeden oluşmaktadır.

-İçerik itibarıyla öğretici yani didaktik bir eser niteliğindedir. Ve bunun da etkisi ile bir nasihatname özelliği taşımaktadır.

-Gazel ve kaside denilebilecek tarzda şiirler vardır.

-Bu eser Hakaniye Türkçesi ile yazılmasına karşın eserde Fars ve Arap dilinden kelimelerde bulunmaktadır.

-Eser 14 bölümden oluşur. Baştaki 5 bölüm giriş, şairin “nevi” adını verdiği 8 bölüm asıl konu, sondaki 1 bölüm de bitiriş bölümüdür.

-Eserin giriş bölümü aa ba ca da şeklinde yazılmış olup, konu ve bitiş bölümlerinde bulunan dörtlükler aaba şeklinde yazılmıştır.

Atabetü’l Hakayık’ta hangi konular ele alınmıştır?

-Eserin konusu genel olarak din ve ahlaktır.

-Bilimin faydası anlatılmıştır.  Özellikle Allah, İnsan ve Dünya’yı anlamanın yolunun bilimden geçtiği belirtilmiştir.

-Eserde yine Allah, Peygamber ve dört halife hakkında övgüler bulunmakla birlikte bu eseri hediye etmiş olduğu Karahanlı beyi olan Muhammed Dâd Sipehsalar’a da övgüler bulunmaktadır.

-Cahilliğin ve bilgisizliğin zararına değinilmiştir.

-Ahlaklı insan olmanın yoları,

-Ahlakın ilkeleri,

-Ahlaki bazı öğütler

-Yine eserde cömertlik ve cimrilik konularına da yer verilmiştir. Özellikle cömertliğin iyi bir davranış olduğundan cimriliğin ise kötü bir davranış olduğundan bahsedilmiştir.